Sümela Manastırı'nın bir
dağdan görünümü.
Sümela Manastırı, Trabzon
ili, Maçka ilçesi, Altındere köyü sınırları içerisinde yer alan (Eski Yunanca
adı: Panagia) deresinin batı yamaçlarında Kara (Eski Yunanca adı: Mela) tepesi
üzerinde deniz seviyesinden 1.150
m yükseklikteki eski Yunan Ortodoks manastır ve kilise
kompleksi olup, tam adı Panagia Sumela (Παναγία Σουμελά) veya Theotokos
Sumeladır.
Kilisenin
MS 365-395 tarihleri arasında inşa edildiği sanılmaktadır. Anadolu'da sıkça
rastlanılan Kapadokya kiliseleri tarzında yapılmış, hatta Trabzon'da Maşatlık
mevkiinde benzeri bir mağara kilisesi daha vardır. Kilisenin ilk kuruluşu ile
manastır haline dönüşümü arasındaki bin yıllık dönem hakkında fazla bir şey
bilinmemektedir. Karadeniz Rumları arasında anlatılan bir efsaneye göre
Atina'lı Barnabas ile Sophronios adlı iki keşiş aynı rüyayı görmüşler;
rüyalarında, İsa’nın öğrencilerinden Aziz Luka’ın yaptığı üç Panagia ikonundan,
Meryem'in bebek İsa’yı kollarında tuttuğu ikonun bulunduğu yer olarak
Sümela'nın yerini görmüşler. Bunun üzerine birbirlerinden habersiz olarak deniz
yoluyla Trabzon'a gelmiş, orada karşılaşıp gördükleri rüyaları birbirlerine
anlatmış ve ilk kilisenin temelini atmışlardır. Bununla birlikte manastırdaki
fresklerde sıkça yer alıp, özel bir önem verilen Trabzon İmparatoru III.
Aleksios'un (1349-1390) manastırın gerçek kurucusu olduğu sanılmaktadır.
14. yüzyılda Türkmen
akınlarına maruz kalan kentin savunmasında ileri karakol görevi üstlenen
manastırın statüsünde Osmanlı fethinden sonra bir değişiklik olmamıştır. Yavuz
Sultan Selim'in Trabzon’da ki şehzadeliği sırasında iki büyük şamdan buraya
hediye ettiği, Fatih Sultan Mehmed, II. Murat, I. Selim, II. Selim, III. Murad,
İbrahim, IV. Mehmed, II. Süleyman ve III. Ahmed'in de manastırla ilgili birer
fermanları bulunmaktadır. Osmanlı döneminde manastıra sağlanan imtiyazlar,
Trabzon ve Gümüşhane bölgesinin İslamlaşması sırasında özellikle Maçka ve kuzey
Gümüşhane'de Hıristiyan ve gizli Hristiyan köyleri ile çevrili bir alan
oluşturmuştur.
18 Nisan 1916’dan 24 Şubat
1918’e kadar süren Rus işgali sırasında Maçka civarındaki diğer manastırlar
gibi bağımsız bir Pontus devleti kurmak isteyen Rum milislerin karargahı olmuş,
nüfus mübadelesi ile bölgedeki Hristiyanların Yunanistan'a gönderilmesinin
ardından önemini yitirerek T.C. Kültür Bakanlığı tarafından yakın zamanda
onarılana dek kaderine terk edilmiştir
Yunanistan'a
mübadele ile göçen Karadenizli Rumlar Veria kentinde Sümela adını verdikleri
yeni bir kilise inşa etmişlerdir. Her yıl Ağustos ayında tıpkı geçmişte Trabzon
Sümela'da yaptıkları gibi yeni manastırın çevresinde geniş katılımlı şenlikler
düzenlemektedirler.
2010 yılında Türkiye
Cumhuriyeti Hükûmeti'nin izni ile Hıristiyanlarca Meryem Ana'nın göğe yükseliş
günü olarak kabul edilen ve kutsal sayılan 15 Ağustos günü 88 yıl aradan sonra
ilk ayin düzenlenmiş, ayini Fener Rum Patriği Dimitri Bartholomeos yönetmiştir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder